Morela – uprawa i jej najczęściej spotykane odmiany

Morela zwyczajna (Prunus armeniaca) zyskuje w Polsce coraz większe powodzenie dzięki wyraźnemu ociepleniu klimatu. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu polski ogrodnik, któremu owocowały morele co kilka lat mógł być zadowolony ze zbiorów, teraz normą staja się coroczne owocowanie drzewek. Pochodzi z Azji, gdzie rośnie także dziko. Do Europy trafiła już w I w. p.n. e. Ze względu na wysoką wrażliwość na mróz, w Polsce zyskała popularność dopiero w II połowie dwudziestego wieku. Mimo rozpowszechnienia odmian wytrzymałych na zimno w Polsce uprawiana jest jedynie na niewielką skalę, amatorsko, głównie w cieplejszych częściach kraju, np. Dolnym Śląsku. Główne światowe ośrodki uprawy moreli to Włochy, Iran, Turcja, Uzbekistan i Algieria.

Owoce moreli są bardzo smaczne i zdrowe – warto wspomnieć, że ludność terenów w których rosną dziko to jedne z najdłużej żyjących narodów! Już zjedzenie 3 owoców dziennie pokrywa dzienne zapotrzebowanie na beta-karoten. Normują nadciśnienie i niedociśnienie. W ich składzie występują przeciwutleniacze, opóźniające starzenie i zapobiegające rozwojowi komórek nowotworowych. Poprawiają trawienie i pracę nerek, a przede wszystkim – są bardzo smaczne. Nadają się zarówno do jedzenia na surowo jak i do celów cukierniczych i przetworów. W zależności od odmiany, owoce są słodkie lub lekko kwaśne. Niektóre z nich dobrze się przechowują. Jada się je zarówno na surowo jak i suszone, ale znakomicie nadają się również na przetwory i do celów cukierniczych. Jadalne nasiona moreli mogą zastępować słodkie lub gorzkie migdały. Olej z pestek moreli wykorzystywany jest w przemyśle perfumeryjnym i drogeryjnym.

Uprawa
Morela w uprawie nie jest wymagająca, ale wymaga odpowiedniego klimatu. Potrzebuje dużej ilości światła i ciepła, źle działają na nie długotrwałe deszcze, podczas których owoce mogą zgnić i popękać. Nie lubi mocnego wiatru. Drzewo moreli ma pokrój drzewa lub krzewu o wysokości aż do ośmiu metrów z kulistą koroną. Jest mrozoodporna, jednak pąki ze względu na swe szybkie kwitnienie często w naszym klimacie zostają uszkodzone przez wiosenne przymrozki. Owocuje 5 lat po posadzeniu, niektóre odmiany potrzebują cięcia formującego, poza tym wymagają regularnego przycinania. Podłoże, które najlepiej tolerują te rośliny jest przepuszczalne, żyzne, wilgotne ale nie mokre. Morele są bardzo wcześnie kwitnącymi roślinami, niektóre kwitną już od marca, najczęściej jednak zaczynają otwierać kwiaty w kwietniu. Wczesne odmiany dojrzewają już w połowie lipca, jednak w Polsce ze względu na klimat bardziej niezawodne w uprawie są odmiany późne. Ich kwiaty są efektowne, białe, czasem różowe, pachnące. Owoce są okrągłe, lekko spłaszczone o pomarańczowej owłosionej skórce z czerwonym rumieńcem. Ich waga, w zależności od odmiany, waha się między 20-100g. Pestka stanowi ok. 7 procent wagi owocu. Miąższ moreli jest żółty, bardzo aromatyczny, soczysty i słodki. Większość odmian jest samopylnych, ale niektóre są obcopylne – do owocowania potrzebują innego, konkretnego gatunku.

Popularne odmiany moreli:

Early Orange

To amerykańska, ale bardzo popularna w Polsce odmiana, uprawiana jako jedna z pierwszych, bo już od 1920 roku. Jest to spowodowane dobrym przystosowaniem się do chłodnego klimatu – jest mrozoodporna, a jej pąki kwiatowe dobrze znoszą niskie temperatury. Dodatkowym jej atutem jest samopylność – nie potrzebuje innych odmian zapylających. Lubi stanowiska osłonięte od wiatru, ciepłe i słoneczne. Najlepiej rośnie na żyznych glebach o wysokiej przepuszczalności, wilgotnych.
Charakteryzuje się bardzo wysokim wzrostem i wąską, wzniesiona koronę. Kwitnie w okolicach marca, a jej owoce dojrzewają w drugiej dekadzie lipca. Maja kształt owalny, gładką, pokrytą delikatnym meszkiem pomarańczową skórkę z czerwonym rumieńcem, który pojawia się po stronie nasłonecznionej. Jej miąższ jest ciemnopomarańczowy, łatwo odchodzi od pestki, soczysty, o smaku słodko-kwaskowym.

Goldrich Sungiant

Pochodzi z Ameryki, rozpowszechniona w 1971 roku. Popularna ze względu na wytrzymałość na niska temperaturę i plenność a także duże owoce. Drzewo tworzy szeroką, rozłożystą koronę, ale nie jest zbyt wysokie. Odmiana samopylna, ale lepiej owocuje w obecności innych odmian. Najlepiej owocuje na stanowisku słonecznym, osłoniętym od wiatrów, w ziemi piaszczysto-gliniastej, umiarkowanie wilgotnej o pH 7. Bezpośrednio po posadzeniu należy wykonać cięcie formujące, skracając gałęzie o 1/3 długości. Najlepiej obcinać ja co wiosnę. Jest to odmiana wczesna, dojrzewająca w drugiej połowie lipca. Jej owoce są atrakcyjne, owalne i lekko spłaszczone o skórce zielonkawo pomarańczowej z delikatnym, czerwonym rumieńcem. Jej miąższ nie jest zbyt słodki, ale zwięzły, częściowo przylegający do pestki, mało soczysty. Nadaje się zarówno do bezpośredniego spożycia jak i na przetwory.

Harcot

To odmiana kanadyjska, w Polsce wprowadzona do uprawy w 1977 roku. Jest bardzo popularna ze względu na swoje atrakcyjne owoce, plenność i wytrzymałość na zimowe spadki temperatury. Niestety na wiosenne przymrozki reaguje uszkodzeniem kwiatów. Do zapylenia potrzebuje obecności innych odmian – najlepiej reaguje na odmianę Hargrand. Preferuje miejsca zaciszne, ciepłe a glebę próchniczą. Rośnie wysoka a jej korona jest bardzo rozłożysta. Jest to odmiana średnio wczesna, dojrzewająca równomiernie początkiem sierpnia. Jej owoce są umiarkowanie duże, miąższ średnio soczysty, delikatny i łatwo odchodzący od pestki. Skórka jest chropowata, pomarańczowa z jasnoczerwonym rumieńcem. Niestety ma tendencję do pękania na wierzchołku po deszczach poprzedzonych okresami posuchy. Jest to miejsce infekowane przez skorki. Plon z tej odmiany zazwyczaj jest dosyć duży. Owoce wykorzystywane mogą być zarówno na przetwory jak i do celów deserowych.

Hargrant

Odmiana wywodząca się z Harrow w Kanadzie, wprowadzona do uprawy w 1981 roku. Dosyć wytrzymała na niskie temperatury. Zyskała popularność dzięki wysokiej plenności i odporności a także dzięki dużym, bardzo jędrnym owocom, dobrze sprawdzającym się w przetworach. Ma rozłożystą koronę, osiąga średnią wysokość. Najlepiej rosnąć będzie na glebach żyznych, głębokich i przepuszczalnych, lepiej toleruje suszę niż długotrwałe opady. W Polsce dojrzewa w okolicach połowy sierpnia, co w naszym klimacie jest jej niewątpliwym atutem, ponieważ pąki kwiatowe są najmniej narażone na zniszczenie przez przymrozki. Jej owoce są wyraźnie spłaszczone od strony szypułki, owalne. Osiągają wagę nawet przekraczającą 100 gramów, są bardzo smaczne i słodkie. Skórka jasnopomarańczowa z plamistym, czerwonym rumieńcem. Miąższ w tym samym kolorze co skórka, łatwo oddziela się od pestki, jest aromatyczny i smaczny. Owoce odmiany Hargrant nie pękają w trakcie deszczów, dobrze się także przechowują.

Somo

To odmiana polska, wyhodowana w 1962, rozpowszechniona w 1978 roku. Bardzo ceniona za wysoką plenność i smaczne, odporne na choroby owoce, dobrze nadająca się zarówno do jedzenia na surowo jak i do przetworów czy celów cukierniczych. Wykazuje także bardzo wysoką wytrzymałość na mróz – owocowała nawet po zimie stulecia w 1979 roku.
Wysoka, o kulistym pokroju, najlepiej rośnie w miejscach dobrze oświetlonych, ciepłych i osłoniętych od wiatru. Gleba powinna mieć odczyn lekko kwaśny, być przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna i żyzna. Jest to odmiana samopylna.
Kwitnie w kwietniu, dojrzewa w drugiej połowie sierpnia. Owoce odmiany Somo osiągają niedużą wielkość, kuliste o skórce intensywnie pomarańczowej z rumieńcem o miąższu żółto-pomarańczowym, łatwo odchodzącym od skórki. Są słodkie, a olejek z pestek wykorzystuje się do masażu, w farmacji czy do produkcji perfum. Ze względu na niewielkie gabaryty z uprawy na szeroką skalę wypierana jest przez inne odmiany, nadaje się jednak znakomicie do uprawy amatorskiej, w której wielkość owocu nie ma aż tak dużego znaczenia, a systematycznie dojrzewające w ciągu kilkunastu dni owoce i prosta uprawa dostarczają ogrodnikom dużej satysfakcji.