Jedne z najbardziej lubianych owoców wczesnego lata, czereśnie są jadalnymi owocami tzw. czereśni ptasiej lub wynikiem krzyżówki z wiśnią pospolitą. W takim przypadku nazywane są czerechami. Pierwsza z nich w dzikiej odmianie występuje do dzisiaj na południu Europy i Azji Mniejszej. Dzięki wielości odmian, których obecnie jest ponad tysiąc, wśród odmian uprawnych można znaleźć ogromne zróżnicowanie smaku, wielkości, barwy i konsystencji tych niewielkich owoców z pestkami w środku. Najlepiej smakują jako świeże owoce lub w przetworach, z których najpopularniejszy jest kompot lub mrożonki.

Charakterystyka czereśni

Pod kątem właśnie tego zróżnicowania w twardości owoców wyróżnia się dwie główne odmiany czereśni: sercówki – o miękkim, soczystym miąższu – oraz chrząstki – twardsze, zwarte, jędrne i bardziej odporne na transport. Zróżnicowane są także barwy czereśni – od żółtych, przez czerwone, po bardzo ciemnoczerwony odcień – oraz ich wielkość. Wśród popularnych odmian zdarzają się owoce o masie od 4 do 11 gramów. Odmiany wczesne pojawiają się na początku czerwca, a najpóźniejsze – w końcu lipca.

Czereśnie cenione są nie tylko ze względu na swoje właściwości smakowe, ale też zdrowotne. Wraz z wiśniami, jako owoce w kolorze czerwonym są nieocenionym źródłem witamin i minerałów, których znajdziemy w nich aż 20%. Pozostałe 80% stanowi woda, czereśnie są więc też idealnymi owocami dla osób dbających o dietę, bo wyjątkowo niskokalorycznym. Najbardziej wartościowy spośród składników czereśni jest potas oczyszczający serce, nerki i stawy z nadmiaru soli, witaminy z grupy B, jak witamina B5 pomocna przy leczeniu artretyzmu, a także witaminy A i C mające działanie detoksykujące organizm i pozytywnie wpływające na stan skóry. Znajdziemy w nich także przeciwutleniacze, uważane za składniki wpływające na opóźnienie procesów starzenia, wapń, żelazo oraz zbawienny dla tarczycy jod.

Drzewa czereśni osiągają wysokość 3-5 metrów o wysokich i sztywnych koronach z pędami o półtorametrowej długości. Zaczynają owocować dość późno po posadzeniu, dopiero po upływie jakiś 3-5 lat. Czereśnie kwitną w drugiej dekadzie kwietnia, a owoce pojawiają się na nich w okresie wczesnego lata: w czerwcu i najpóźniej lipcu.

Warunki uprawy czereśni

Uprawa czereśni udaje się na ziemiach żyznych, przewiewnych i o niezbyt wysokiej kwaśności. Nie będzie natomiast rosnąć na glebach suchych, piaszczystych, ale też ciężkich i wilgotnych. Są dość wrażliwe na mrozy, choć część odpornych odmian jest w stanie znieść temperatury do -25 stopni Celsjusza. Wrażliwe są także kwiaty, które często po okresie kwitnienia obumierają z powodu przymrozków wiosennych. Młode drzewka muszą być systematycznie i dość obficie podlewane. Aby nie tracić wody, warto otoczyć je warstwą obornika lub czarnej folii utrzymujących dłużej wilgoć. Należy też zadbać o spulchnianie i odchwaszczanie gleby wokół młodszych drzewek. Przez pierwsze trzy lata ich rośnięcia, wymagane jest dodatkowo cięcie, kształtujące koronę drzewek, przez skracanie pędów bocznych i przyginanie gałązek. W fazie dorosłości cięcie z kolei potrzebne jest dla udostępnienia nowym pędom i owocom wystarczającej ilości światła oraz uniemożliwienia osiągnięcia przez drzewa rozmiarów uniemożliwiających zbory owoców.

12 najlepszych odmian czereśni:

Czereśnia Burlat

Ceniona odmiana czereśni Burlat jest dwuletnim karłowatym drzewkiem, które może być uprawiane dzięki swoim niewielkim wymaganiom na działkach i ogródkach przydomowych. Szybko udaje się uzyskać z niej zbiory, często już w trzecim roku po posadzeniu. Czereśnia Burlat owocuje wcześnie, najczęściej owoce są już dobre do zbiorów i spożycia pod koniec pierwszej dekady czerwca. Jej owoce są duże, sercowate, mają kolor ciemnoczerwony, a także dość twardy i soczysty miąższ. Dzięki małej wrażliwości na mróz i niewielkiej podatności na choroby typu rak bakteryjny, czereśnia Burlat może być uprawiana z sukcesem niemal w całej Polsce. Odpowiada jej stanowisko słoneczne, ciepłe, ale także umożliwiające ruch powietrza, który zapobiega pękaniu owoców i rozprzestrzenianiu się chorób grzybowych atakujących drzewka. Jak większość odmian czereśni, Burlat ceni sobie glebę średnio zwięzła, głęboką, przepuszczalną i niezbyt podmokłą.

Czereśnia Buttnera Czerwona

Czereśnia Buttnera Czerwona należy do najstarszych odmian tego drzewa owocowego, wyhodowanego i opisanego przez znawcę i wielbiciela czereśni – Carla Gottlieba Buttnera w XVIII wieku, jako Rote Neue Knorpelkirsche – czyli nową Czerwoną Chrząstką. Przekształcona w Czerwoną Chrząstkę Buttnera w polskim spisie zyskała uproszczoną nazwę pochodzącą od nazwiska jej hodowcy. Jest także nazywana czereśnią Poznańską i cieszy się niezwykłą popularnością w Polsce, ze względu na dobre przystosowanie do naszych warunków klimatycznych pod warunkiem niezbyt obfitych opadów deszczu. Jest mało wrażliwa na choroby, mrozy zimowe czy wiosenne przymrozki, dzięki czemu można liczyć zazwyczaj na regularne i obfite plony uzyskiwane z jej drzew. Rośnie bardzo silnie, tworząc drzewka często pozbawione widocznego przewodnika o kształcie kulistym lub lekko zakręconym. Jej sztywne gałęzie rosną wyraźnie skierowane ku górze, nie zwisając, jak w wielu innych odmianach. Charakterystyczną jej cechą jest mocne odstawanie od pędów pączków liściowych o jajowatym kształcie. Czereśnia Buttnera daje spore, dość nieregularne w kształcie owoce, ważące nawet ok. 6-8 gram, w kolorze jasnożółtym z delikatnym cętkowanym lub kreskowanym rumieńcem, pokrywającym całą powierzchnię owoców w momencie ich pełnego stanu dojrzenia. Owoce pojawiają się dość późno, bo dopiero w połowie lipca, ale są szczególnie lubiane przez zwolenników wyjątkowej ich jędrności, słodkiego smaku i aromatu. Dzięki swojej twardości znakomicie znoszą także transport, a jedyną słabością są źle znoszone obfite opady deszczu.

Czereśnia Hedelfińska

Bardzo stara niemiecka odmiana czereśnia Hedelfińskiej, która swoją nazwę zawdzięcza miejscowości Hedelfingen koło Stuttgartu, gdzie została odkryta jako przypadkowa siewka. Pierwotnie tą nazwą określano wiele odmian późno dojrzewających czereśni odznaczających się ciemnoczerwonymi i twardymi owocami. W 1897 roku nazwą tą objęto natomiast jedną odmianę rosnącą w Diemitz w Niemczech. Popularna w wielu krajach czereśnia Hedelfińska sadzona jest zarówno jako drzewko w ogródkach i na działkach amatorskich, jak i profesjonalnych uprawach, uznawana jest bowiem za jedną z najwartościowszych odmian dojrzewających późno. Pokrojem drzewo czereśni Hedelfińskiej bywa porównywane do jodły, ze względu na jej konary, które rozprzestrzeniają się wachlarzowato na boki. Duże, jajowate w kształcie owoce czereśni Hedelfińskiej osiągają do 8, 5 gram wagi. W pełni dojrzewania mają wręcz kolor skórki ciemno-brązowo-fioletowy z ciemnoczerwonym, bardzo soczystym i trudno oddzielającym się od pestki miąższem. Dostępne są około połowy lipca, a więc zaliczają się do drzew późno owocujących. Odmiana uznawana jest za średnio odporną na mróz, ma ona poza tym właściwości regeneracji po uszkodzeniach oraz średnio podatną na raka bakteryjnego.

Czereśnia kolumnowa Sylvia

Kompaktowa w rozmiarach czereśnia kolumnowa Sylvia jest niewielkim drzewkiem, które znakomicie udaje się nawet hodowane w doniczce na tarasie. Jest odmianą kanadyjską, uzyskaną w procesie krzyżowania odmian Sam i Van. Owocuje wcześnie i daje wyjątkowo wysokie i gwarantowane zbiory co roku owoców z gatunku chrząstek – twardych i jędrnych. Niewielki wzrost tego drzewka powoduje powstawanie małych, gęstych i mocno ulistnionych koron. Owocuje w połowie lipca, dając spore czereśnie o kształcie serca i wyraźnym zagłębieniu szypułkowym, ważące nawet do 10 gram. Czereśnia kolumnowa Sylvia stosunkowo niedawno pojawiła się w polskiej uprawie, nie do końca ma więc jeszcze określone wymagania i czynniki na różnego rodzaju warunki zewnętrzne. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że ta odmiana jest średnio odporna na działanie mrozu, daje też owoce niezbyt pękające i dobrze znoszące nawet dłuższe przechowywanie.

Czereśnia Kordia

Pochodząca z Czech czereśnia Kordia jest wyjątkowo popularna ze względu na swoje niewielkie wymagania, niską podatność na choroby drzew pestkowych i późne owocowanie pozwalające na cieszenie się jej owocami w ostatnim okresie dojrzewania czereśni. Warto natomiast zwrócić uwagę na ochronę drzewa Kordii w zimie, jest ona bowiem dosyć mało odporna na mróz. Drzewa czereśni Kordia rosną szybko i dają równie szybko (w 3-4 roku po posadzeniu) obfite plony pod warunkiem wzrostu tuż obok drzewa innej odmiany czereśni. Bardzo duże owoce Kordii mają kształt sercowaty i kolor czerwonobrązowy, a ich miąższ jest wyjątkowo soczysty i słodki. Dobrze znoszą transport ze względu na odporność na pękanie.

Czereśnia ptasia Lapins

Czereśnia ptasia Lapins pochodząca z Kanady swoją nazwę zawdzięcza hodowcy odpowiedzialnemu za jej stworzenie – K. O. Lapinsowi, który w Stacji Badawczej w Summerland skrzyżował odmiany Van i Stella, uzyskując jedną z obecnie najpopularniejszych na świecie odmian niewymagającą zapylaczy. W dużej ilości czereśnia ptasia Lapins hodowana jest zwłaszcza w kraju swoich narodzin – Kanadzie oraz sąsiednich Stanach Zjednoczonych. Wśród największych zalet tej odmiany jest jej wyjątkowo odporność na pękanie i trwałość nawet przez kilka dni po zerwaniu. Owoce dojrzewają w połowie lipca i ze względu na swoją wytrzymałość nadają się nawet do handlu eksportowego. Drzewa czereśni Lapins potrafią osiągać nawet 5 metrów, ze względu na dostępność zbiorów muszą więc być poddawane regularnym cięciom, tuż po zbiorach owocowych, kiedy skracany powinien być wierzchołek oraz konary drzewa. Owoce czereśni ptasiej Lapins mają zwięzły, czerwonawy miąższ oraz dość zróżnicowane kolory i kształty: od jasnego do ciemnoczerwonych odcieni w formie serc lub beczułek.

Czereśnia ptasia Sam

Nadająca się do celów deserowych i na przetwory czereśnia ptasia Sam daje zazwyczaj regularny i obfity zbiór owoców w pierwszej połowie lipca. Początkowo średnio silnie rosnące drzewa tworzą luźne korony z wyraźnym przewodnikiem, dość wytrzymałe na niskie temperatury oraz mało wrażliwe na choroby drzew owocowych. Owoce czereśni ptasiej Sam są dość duże, w ciemnoczerwonym kolorze i podobnym odcieniu miąższu. Należy do odmiany chrząstkowej, dość twardej i dobrze znoszącej transport.

Czereśnia Regina

Czereśnia Regina nieprzypadkowo nosi królewską nazwę. Ta pochodząca z Niemiec odmiana nazywana jest bowiem przez sadowników „Królową czereśni” ze względu na swoje duże rozmiary i regularne plony pięknych, wyjątkowo odpornych na pękanie i transport owoców. Ze względu na swoje rozmiary, trudno hodować ją po amatorsku w niewielkich przydomowych ogródkach, potrzebuje bowiem wyjątkowo dużo miejsca. Jej drzewa tworzą kształtną koronę z wyraźnie widocznym przewodnikiem. Są wyjątkowo odporne na mróz i choroby grzybiczne, ale mogą ulegać chorobom wirusowym. Niewątpliwym atutem czereśni Reginy jest dość szybkie owocowanie po posadzeniu drzewa. Zbiory następują w drugiej połowie lipca, a dorastające, duże owoce, przekraczające nawet wagę 10 gram mają kształt kulisty, sercowaty lub wydłużony, o ciemnoczerwonym, lekko brązowym odcieniu. Jasnoczerwony miąższ chrząstkowy jest wyjątkowo soczysty i smaczny, nadaje się nie tylko na świeżo do spożycia, ale także na przetwory oraz mrożonki.

Czereśnia Rivan

Szwedzka odmiana czereśni Rivan została otrzymana w wyniku krzyżówki Wczesnej Czereśni Riversa oraz Annonay. W Polsce pojawiła się w 1958 roku, a regularnie jest uprawiana od 1976 roku. Jej owoce pojawiają się bardzo wcześnie, już pod koniec maja, a ze względu na ten termin, drzewo wymaga szczególnej ochrony przed nasłonnicą trześniówką. Średnio silnie rosnące drzewa tworzą kulistą i dość luźną koronę i dają owoce o średniej wielkości. Ciemnoczerwone i sercowate w kształcie, charakteryzują się tępo zakończonym wierzchołkiem, delikatnie kwaskowatym i średnio miękkim miąższem.

Czereśnia Summit

Kanadyjska odmiana czereśni Summit, podobnie do czereśni Lapins powstała wyhodowana przez K. O. Lapinsa w Stacji Badawczej znajdującej się w Summerland. Badacz skrzyżował w 1957 roku odmiany Van i San, otrzymując drzewko wyjątkowo odporne na mrozy i mało podatne na choroby. Dodatkową jej zaletą są duże owoce, osiągające nawet 11 gram wagi i pozwalające na wykorzystanie do celów deserowych i przetwórczych. Mają błyszczącą, ciemnoczerwoną skórkę, kontrastującą z jasnym kolorem miąższu. Zbita i twardawa, w smaku czereśnia Summit jest wyjątkowo słodka i odznacza się lekko winną nutą. Aż dziwne, że na światowym rynku czereśnia Summit pojawiła się dopiero w 1973 roku, jednak od tamtego czasu jej popularność tylko rośnie. Jej drzewa rosną szybko i wytwarzają rozłożystą, kształtną koronę. Do dobrej hodowli potrzebują stanowisk słonecznych i nieosłoniętych, rosnąc najlepiej na lekkiej glebie piaszczysto-gliniastej o umiarkowanej wilgotności.

Czereśnia Van

Kolejna kanadyjska odmiana czereśni, chętnie hodowana w przydomowych ogrodach, jak i w dużych, profesjonalnych uprawach, ze względu na dość szybki okres owocowania po posadzeniu i wysoką odporność na mróz. Czereśnia Van owocuje w końcu czerwca, dając obfite i regularne zbiory owoców o ciemnoczerwonej skórce z granatowym odcieniem, twardym, czerwonym miąższu przetykanym jaśniejszymi żyłkami, który ceniony jest za swoje walory smakowe, przede wszystkim soczystość i aromat. Średni wzrost drzewa czereśni Van powoduje, że może być ono swobodnie hodowane tuż obok domu, nie wymaga bowiem tak dużo miejsca, jak inne odmiany. Dobrze przyjmuje się na stanowiskach słonecznych, podłożu umiarkowanie wilgotnym o lekko kwaśnym odczynie, w glebie piaszczystej, próchnicznej i gliniastej.

Czereśnia Vega

Jeszcze jedna kanadyjska odmiana czereśni, tym razem otrzymana dzięki skrzyżowaniu odmian Bing i Victor. Jej atutem są owoce, zaliczające się do odmiany żółtej, w całości pokrytej smakowitym rumieńcem zachęcającym do ich zjedzenia. Powszechnie uprawiana, czereśnia Vega jest jednak dość nisko oceniana ze względu na wartości produkcyjne, mają skłonność do pękania owoców. Jest jednak wyjątkowo smaczna, dlatego często poszukiwana przez smakoszy czereśni w typie chrząstek. Drzewa szybko owocują, najczęściej już w drugim roku po ich posadzeniu w korzystnych warunkach: na glebie przepuszczalnej i przewiewnej, żyznej i niezbyt wilgotnej. Jej uprawa nie uda się natomiast zupełnie w gruncie zbyt suchym, piaszczystym i ciężkim oraz o zbyt wysokim poziomie wód gruntowych. To kolejna kanadyjska odmiana, która dobrze radzi sobie w zróżnicowanych warunkach temperaturowych i świetnie znosi jej obniżki. Ma też dość wysoką odporność na choroby atakujące drzewa owocowe, ich korę i drewno, choć wśród obserwacji drzewa odnotowano przypadki zachorowania na raka bakteryjnego oraz dość dużą podatność na brunatną zgniliznę drzew pestkowych. Można jej zapobiec stosując regularne i staranne opryski.